Υπό τον Τσάρο Ιβάν Ασέν Β ́

Με την πάροδο των αιώνων, η αδελφότητα της μονής αυξήθηκε και η μονή ενισχύθηκε. Με βάση το παλαιότερο έγγραφο που φυλάσσεται στο αρχείο του μοναστηριού - μια σύμβαση  πώληση γης (980), μπορεί να υποτεθεί πόσο έχουν αυξηθεί τα όρια της μοναστηριακής γης, καθώς και το γεγονός ότι η μοναστική σκήτη έχει ήδη αποκτήσει καθεστώς ανεξάρτητου μοναστηριού. 

Αφού τα βουλγαρικά στρατεύματα νίκησαν τον Ηπειρώτη ηγεμόνα Θεόδωρο Κομνηνό στην Κλοκοτνίτσα (9 Μαρτίου 1230), τα περισσότερα εδάφη στην περιοχή της χερσονήσου της Χαλκιδικής, όπου βρίσκεται το Άγιο Όρος, πέρασαν υπό την κυριαρχία του Βούλγαρου Τσάρου Ιβάν Ασέν Β'. Ο Βούλγαρος ηγεμόνας επισκέφθηκε το Άγιο Όρος και προίκισε γενναιόδωρα τα μοναστήρια του Αγίου Όρους, εκδίδοντας χάρτες, με τους οποίους επιβεβαίωσε τα προνόμιά τους. Σήμερα στο αρχείο της Μονής Βατοπεδίου φυλάσσεται χρυσόβουλο (διάταγμα δωρεάς) που έδωσε ο Ιβάν Ασέν στο μοναστήρι. Παρόμοιο έγγραφο δόθηκε και στη Μονή Ζωγράφου. Ο χάρτης αυτό δεν διατηρήθηκε, αλλά διατηρείται μια χρυσή σφραγίδα με την εικόνα του ηγεμόνα. Επίσης, σε ένα πρώιμο αντίγραφο της ζωής των Αγίων Είκοσι Έξι Μαρτύρων, αναφέρεται ότι ο πύργος, στον οποίο κάηκαν οι μάρτυρες, χτίστηκε από τον ίδιο ισχυρό ηγεμόνα. Η μοναστηριακή παράδοση έχει διατηρήσει τη μνήμη των οφελών που αποκόμισε και το πρόσωπό του απεικονίζεται μεταξύ άλλων δωρητών της Μονής Ζωγράφου στον εξωτερικό νάρθηκα του καθεδρικού ναού.

Συντάκτης του κειμένου: Γκεόργκι Μίτοφ