Ίδρυση της Μονής

Οι απαρχές της Μονής Ζωγράφου τοποθετούνται στα τέλη του 9ου και τις αρχές του 10ου αιώνα. Η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξή της χρονολογείται το 980. Η ίδρυσή της συνδέεται με τρεις κατά σάρκα αδελφούς - τον Μωυσή, τον Ααρών και τον Ιωάννη Σελίμα από την Αχρίδα και τοποθετείται το 919. Εκείνη την εποχή, η αναχωρητική ζωή στα μέρη της Βουλγαρίας είχε ήδη γνωρίσει τους πρώτους εκπροσώπους της, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ιδιαίτερα ο Όσιος Ιωάννης της Ρίλας - ο προστάτης άγιος της Βουλγαρίας.

Όπως αναφέρει η παράδοση, όταν έκτισαν τον ναό, οι τρεις αδελφοί διαφωνούσαν σε ποιον άγιο να τον αφιερώσουν. Ετοίμασαν το ξύλο, που χρειαζόταν να ζωγραφιστεί η εικόνα, το τοποθέτησαν στον ναό και επιδόθηκαν στην προσευχή, για να τους φανερωθεί σε ποιον άγιο πρέπει να τον καθιερώσουν. Την επόμενη μέρα, όταν κατέβηκαν για την ακολουθία στο Καθολικό, βρήκαν απεικονισμένη αχειροποιήτως την μορφή του αγίου Γεωργίου. Από το θαυμαστό αυτό γεγονός και η Μονή που έκτισαν ονομάστηκε Μονή του Ζωγράφου.

Κατά την παράδοση, η ζωγραφιά της εικόνας αυτής μεταφέρθηκε από ναό της Μονής του Φανουήλ, που βρίσκεται κοντά την Λύδδα, πατρίδα του αγίου Γεωργίου. Εκείνη την εποχή, το μοναστήρι του λεηλατήθηκε από τους Άραβες. Μια μέρα η εικόνα του Αγίου Γεωργίου από το τέμπλο του ναού εξαφανίστηκε ξαφνικά. Τότε οι μοναχοί άκουσαν μια φωνή άνωθεν, που τους έλεγε ότι ο Άγιος είχε επιλέξει καινούργιο σπίτι του στην Μονή Ζωγράφου στο Άγιο Όρος και να τον ακολουθήσουν εκεί. Όταν ήρθε ο ηγούμενος Ευστράτιος μαζί με άλλους μοναχούς και είδαν την αχειροποίητη εικόνα του αγίου Γεωργίου, την αναγνώρισαν. Τότε χάρηκαν και δόξασαν τον Θεό. 
Η θαυματουργή εικόνα του αγίου Γεωργίου «του Φανουήλ» στο νότιο ανατολικό κίονα του Καθολικού της Μονής.