Άγιος Γεώργιος ο Αχειροποίητος (η εικόνα του Αγίου Γεωργίου από τη Μονή του Φανουήλ)
Στις γνωστές μέχρι σήμερα γραπτές μαρτυρίες, η εικόνα αυτή αναφέρεται για πρώτη φορά σε μια ρωσική περιγραφή του Αγίου Όρους, που συντάχθηκε μεταξύ 1489 και 1543. Ο Στέφανος ο Αγιορείτης γράφει σχετικά με αυτήν ότι αρχικά βρισκόταν σε μια εκκλησία της Μονής του Φανουήλ που βρίσκεται κοντά στην πόλη Λύδδα, πατρίδα του Αγίου Γεωργίου. Μετά την αραβική κατάκτηση της Παλαιστίνης, η εικόνα του Αγίου Γεωργίου εξαφανίστηκε με ανεξήγητο τρόπο από το ξύλο, πάνω στο οποίο ήταν ζωγραφισμένη. Στη συνέχεια ο Άγιος Γεώργιος εμφανίστηκε στον ηγούμενο της Μονής του Φανουήλ και του εξήγησε ότι βρήκε καταφύγιο στο Άγιο Όρος. Τότε όλοι οι μοναχοί της Φανουήλ πήγαν μαζί για προσκύνημα στο Άγιο Όρος και μόλις έφτασαν στη Μονή Ζωγράφου, είδαν στο Καθολικό την εικόνα, που κατά τρόπο θαυματουργικό ζωγραφίστηκε μόνη της (αχειροποιήτως) κατά την ίδρυση της Ζωγράφου και αναγνώρισαν την εικόνα του Αγίου που τους είχε εγκαταλείψει.
Στο κάτω μέρος του πλαισίου της εικόνας είναι χαραγμένη η ακόλουθη αφιερωτική επιγραφή: «Με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Νόβγκοροντ και Αγίας Πετρουπόλεως Σεραφείμ, την επιμέλεια των φιλοχρίστων ευεργετών, τη φροντίδα του πρώην Επιτρόπου της Αθωνικής Μονής του Ζωγράφου, Αρχιμανδρίτου Ανατολίου, κατασκευάστηκε αυτό το πουκάμισο της θαυματουργής εικόνας του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, που εμφανίστηκε εδώ σαν πυρακτωμένη στήλη στους τρεις επιμελώς προσευχομένους ομομήτριους (αδελφούς), απόγονοι του Ιουστινιανού του Μέγα, οι οποίοι στον τόπο αυτό, κατά το έτος 898, με δική τους δαπάνη έκτισαν αυτή την Ιερά Μονή. Και εξ αιτίας της αχειροποιήτου μορφής του Αγίου που ζωγραφίστηκε μόνη της κατά τρόπο θαυματουργικό, που ονομάζεται από παλιά Ζωγράφος, την ονόμασαν Μονήν του Ζωγράφου. Αγία Πετρούπολη, έτος 1837». Όλες οι επιγραφές στην εικόνα είναι γραμμένες στα παλαιοσλάβικα.
Άγιος Γεώργιος ο εξ Αραβίας
Η εικόνα αυτή αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα σημείωμα που άφησε ο Όσιος Ποιμήν ο Ζωγραφίτης στο τέλος ενός λειτουργικού βιβλίου, που αντέγραψε ο ίδιος κατά το 1618. Στο κάτω μέρος της επενδύσεως αναπτύσσονται δύο επιγραφές στα παλαιοσλάβικα, εκ των οποίων η πρώτη αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο η εικόνα εμφανίστηκε στη Μονή: «Αυτή η θαυματουργός εικόνα του αγίου ένδοξου μεγαλομάρτυρος τροπαιοφόρου και θαυματουργού Γεωργίου κατά τα ανεξερεύνητα κρίματα του Θεού διέπλευσε από την Αραβία διά μέσου της θαλάσσης στο Άγιον Όρος και έλαμψε σαν τις ακτίνες του ήλιου στο λιμάνι της Μονής Βατοπαιδίου. Μόλις την είδαν οι (Βατοπαιδινοί) μοναχοί, καθώς και άλλοι από τις Μονές του Άθω που ήλθαν να δουν το θαύμα, εκδήλωσαν την επιθυμία να πάρουν την εικόνα στο μοναστήρι τους. Αλλά με το θέλημα του Θεού και του θαυματουργού (αγίου) Γεωργίου, με θαυματουργικό τρόπο, η εικόνα εγκαταστάθηκε στην Ιερά Μονή Ζωγράφου, όπου μέχρι σήμερα με συνεχή θαύματα ελκύει τους επιμελώς εκκλησιαζομένους, οι οποίοι με πίστη προσέρχονται στον άγιο αυτό ναό να την προσκυνήσουν».
Η επόμενη επιγραφή αναφέρεται στους αφιερωτές της επενδύσεως: «Προς τιμήν και μνήμη του αγίου ένδοξου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, το ασημένιο αυτό πουκάμισο, έργο των οσίων πατέρων της Μονής Ζωγράφου Βικεντίου και Ανατολίου, με τη συνδρομή των φιλοχρίστων δούλων του Θεού, Σλαβο-Βουλγάρων εμπόρων από την Οδησσό που γεννήθηκαν σε διάφορες επαρχίες της Μακεδονίας, τα σεβαστά ονόματα των οποίων είναι γραμμένα στο Συνοδικό βιβλίο (το ιερατικό δίπτυχο της Μονής) για αιώνιο μνημόσυνο μαζί με τους αξιομακάριστους κτίτορες αυτής της Ιεράς Μονής. Έτος 1822, Αγία Πετρούπολη».
Άγιος Γεώργιος ο εκ Μολδαβίας
Η εικόνα αυτή αναφέρεται για πρώτη φορά σε μια ρωσική περιγραφή του Αγίου Όρους του έτους 1663. Ένα χειρόγραφο του 18ου αιώνα που φυλάσσεται στο μοναστήρι διηγείται το εξής: «Η τρίτη εικόνα του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου μεταφέρθηκε στο μοναστήρι με τον εξής τρόπο: Ο ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας Στέφανος (ο οποίος στη συνέχεια έγινε και κτίτορας της μονής) είχε, ως γνωστό, συνέχεια πολέμους με τους Τούρκους. Κάποτε συγκεντρώθηκαν τα αναρίθμητα Τούρκικα ασκέρια, για να τον αφανίσουν. Όταν είδε ο Στέφανος το πλήθος του εχθρού, φοβήθηκε. Αμέσως όμως συνήλθε και με θερμή προσευχή στο Θεό ζήτησε τη βοήθεια του. Ύστερα, στεναχωρημένος που ήταν, αποκοιμήθηκε. Στον ύπνο του εμφανίστηκε ο Άγιος Γεώργιος και του είπε: «Έχε θάρρος με τον Κύριο και μη φοβάσαι το πλήθος αυτό. Αύριο συγκέντρωσε όλο το στράτευμά σου και οδήγησέ τα εναντίον των εχθρών του Χριστού με φωνές πανηγυρικές και σάλπιγγες, και θα δεις την δύναμη του Θεού που πάντα σε βοηθά. Για το λόγο αυτό στάθηκα εδώ για να σου αποκαλύψω ποιος θα νικήσει και να σου αναφέρω ότι η δύναμη του Θεού είναι μαζί σου, και ότι ακόμα και εγώ θα σε βοηθήσω στην μάχη αυτή. Μετά εσύ ανακαίνισε την Μονή Ζωγράφου που είναι κτισμένη στο όνομά μου στο Άγιο Όρος, και που είναι ερειπωμένη. Στείλε μάλιστα και την δική μου εικόνα που έχεις μαζί σου». Μόλις σηκώθηκε από τον ύπνο του και σκέφτηκε αυτό που είδε, ο ηγεμόνας δεν αμφισβήτησε ούτε στιγμή ότι ο Άγιος θα τον βοηθούσε, με την βοήθεια της θείας χάρης. Αφού μάλιστα έφερε και την άγια εικόνα μαζί του, με την φωνή των σαλπίγγων κτύπησε ξαφνικά σαν λαίλαπας το πλήθος των Οθωμανών και τους συνέτριψε, χωρίς χρονοτριβή. Όσο κρατούσε η νικηφόρα και αιματηρή μάχη, πολλοί από τους παρευρισκόμενους αξιώθηκαν να δουν, πως ο Άγιος Μεγαλομάρτυρος Γεώργιος βρισκόταν μπροστά από το χριστιανικό στρατό. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη βοήθεια του Αγίου Τροπαιοφόρου Γεωργίου, ο ηγεμόνας Στέφανος έστειλε αμέσως στο Άγιο Όρος έναν σεβαστό αξιωματούχο και του παρέδωσε αυτή την αγία εικόνα για να την μεταφέρει, δίνοντας εντολή να ανακαινιστεί η μονή εκ θεμελίων και να τοποθετηθεί η αγία εικόνα μέσα στο καθολικό της. Έτσι και έγινε. Ο Στέφανος, που ονομαζόταν επίσης Μέγας και Καλός, χρίστηκε ηγεμόνας το 1456 και εξεδήμησε προς τον Κύριο το 1504».
Το πλαίσιο της εικόνας έχει φυτικό διάκοσμο, στο κάτω τμήμα του οποίου υπάρχει στα παλαιοσλαβικά η ακόλουθη αφιερωτική επιγραφή: «Με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Νόβγκοροντ και Αγίας Πετρουπόλεως Σεραφείμ, την επιμέλεια των φιλοχρίστων ευεργετών, δι’ εξόδων του πρώην επιτρόπου της Σταυροπηγιακής Αθωνικής Μονής του Ζωγράφου Ανατολίου, Αρχιμανδρίτου αυτής του Οικουμενικού Πατριαρχικού Θρόνου, κατά το έτος 1838, κατασκευάστηκε στην Αγία Πετρούπολη το πουκάμισο τούτο της θαυματουργής αυτής εικόνας του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, ο οποίος εμφανίστηκε το έτος 1484 στον Μολδαβό Βοεβόδα Στέφανο τον Μεγάλο, ο οποίος ανακαίνισε την αγία αυτή Μονή του Ζωγράφου».
Παναγία η Προαγγελλομένη
Η εικόνα της Παναγίας Προαγγελόμενης, γνωστή επίσης ως Παναγίας του Ακαθίστου ή Παναγίας Χαιρόβου, είναι τοποθετημένη στο τέμπλο του παρεκκλησίου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Κατά την περίοδο της πατριαρχίας του Ιωάννου Βέκκου ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος, ο οποίος είχε υιοθετήσει φιλενωτική πολιτική και υπέγραψε την ένωση της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον πάπα στη Σύνοδο της Λυών (1274), έστειλε στο Άγιον Όρος εκπροσώπους του, συνοδευομένους από στρατιωτικό απόσπασμα, με σκοπό να πείσει τους Αγιορείτες, ακόμη και με τη βία, να προσχωρήσουν στην ένωση. Την εποχή αυτή ένας μοναχός, που ζούσε σε μικρό κελλί στη θέση Χαίροβο (σε απόσταση περίπου μισής ώρας από την Μονή), όταν διάβαζε μπροστά στην εικόνα τους Χαιρετισμούς, άκουσε από αυτήν την εντολή να μεταβεί στην Μονή και να ειδοποιήσει τους πατέρες για τον επερχόμενο από τους Λατινόφρονες κίνδυνο. Ο ασκητής έσπευσε να εκτελέσει την εντολή. Όταν όμως έφθασε στην πύλη της Μονής, η εικόνα βρισκόταν ήδη θαυματουργικώς εκεί. Την προσκύνησε και παρουσιάστηκε στον ηγούμενο Θωμά. Τον ενημέρωσε για τον επικείμενο κίνδυνο, και εκείνος προέτρεψε τους ασθενέστερους από τους μοναχούς να κρυφθούν, ενώ ο ίδιος και είκοσι ένας άλλοι μοναχοί και τέσσερις λαϊκοί έκλεισαν την πύλη της Μονής και ανέβηκαν στον πύργο. Δεν αποδέχθηκαν τις προτάσεις των ενωτικών και εκείνοι έβαλαν φωτιά στον πύργο και τους έκαψαν, ενώ η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε άθικτη.
Στο κάτω τμήμα της επένδυσης, μέσα σε ένα ανάγλυφο πλαίσιο, αναγράφεται στα παλαιοσλαβικά η αφιερωτική επιγραφή: «Με την ευλογία του Παντοδύναμου το πουκάμισο αυτό κατασκευάστηκε με την επιμέλεια του εμπόρου από την Αγία Πετρούπολη Συμεών Μαξίμοβιτς Καμαρόβ κατά το έτος 1846, ενώ το θαύμα της Παναγίας έγινε κατά την εποχή της επίθεσης του Πάπα το έτος 1285».
Μια τοιχογραφία του 1817, στον βόρειο τοίχο της Λιτής, έργο του ζωγράφου Μητροφάνη της Καρπενησιώτικης συνοδείας, απεικονίζει την οχύρωση και την άμυνα των Ζωγραφιτών μοναχών έναντι των ενωτικών του Μιχαήλ Παλαιολόγου. Επίσης, στην βόρεια πλευρά ενός μνημείου-κενοταφίου του 1873, επιγραφή στα παλαιοσλαβικά μας πληροφορεί για την θέση, όπου σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε άφθαρτη η εικόνα της Παναγίας, μετά την πυρπόληση του μοναστηριού από τους Λατίνους.
Η εικόνα μεταφέρεται στο Καθολικό και τοποθετείται σε προσκυνητάριο:
1. Την 29η Ιουλίου, εορτή της εικόνας.
2. Την 15η Αυγούστου, εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
3. Την 10η Οκτωβρίου, εορτή των 26 Ζωγραφιτών Οσιομαρτύρων.
Κατά την παραμονή τελείται στο παρεκκλήσιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ο μικρός εσπερινός. Μετά το τέλος λιτανεύεται με πορεία προς το μνημείο των 26 Οσιομαρτύρων, όπου αναπέμπεται σχετική δέηση. Στην συνέχεια η λιτανεία κατευθύνεται προς το Καθολικό, κι εκεί αναγιγνώσκονται οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου. Επίσης, η εικόνα αυτή λιτανεύεται κάθε φορά που εκδηλώνεται πυρκαγιά και τους τελευταίους αιώνες η Παναγία βοήθησε πολλές φορές με θαυμαστό τρόπο να σβήσουν οι φλόγες και να διατηρηθεί το μοναστήρι. Για την εικόνα υπάρχει πλήρης ακολουθία που ψάλλεται στην αγρυπνία της 29ης Ιουλίου.
Παναγία η Επακούουσα
Πρόκειται για τοιχογραφία που αφαιρέθηκε το 1801 από τον παλαιό ναό και εντοιχίσθηκε σε κόγχη του Ιερού Βήματος του νέου καθολικού της Μονής. Το Ιερό Βήμα επεκτάθηκε τρεις φορές μέχρι τώρα, αλλά λόγω της αξίας της τοιχογραφίας, η κόγχη παρέμεινε όπως ήταν. Η εικόνα είναι συνδεδεμένη με τον βίο του οσίου Κοσμά του Ζωγραφίτη που έζησε γύρω στα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα. Ο όσιος Κοσμάς διακονούσε στην εκκλησία, άναβε τα λυχνάρια και κάθε μέρα, με δάκρυα στα μάτια, προσευχόταν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας και της ζήτουσε να παρακαλέσει τον Χριστό, για να τον πληροφορήσει, πώς θα σωθεί. Και ξαφνικά μια μέρα, ο Κοσμάς άκουσε την Παναγία να λέγει από την εικόνα: «Υιέ και Θεέ μου, δίδαξε τον δούλον Σου, πώς να σωθεί;» - «Ας αναχωρήσει εκ της Μονής και ας πάει να ησυχάσει κατά μόνας», είπε το Θείον Βρέφος της Βρεφοκρατούσης Εικόνας.
Παναγία η Εσφαγμένη
Η θαυματουργή αυτή εικόνα της Παναγίας φυλάσσεται σήμερα στον ναό των ισαποστόλων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Είναι αναρτημένη στον βόρειο τοίχο και ενώπιόν της καίει ακοίμητη κανδήλα. Η ιστορία της είναι γραμμένη στο κάτω μέρος της εικόνας.
Κατά την περίοδο που βρίσκονταν Οθωμανοί στρατιώτες στην Μονή, στο διάστημα 1821-1830, κάποιος βαθμοφόρος από αυτούς χάραξε με το γιαταγάνι του τον λαιμό της Παναγίας και του Χριστού, δήθεν αποκεφαλίζοντάς τους. Από το σημείο που χαράχθηκε η εικόνα έτρεξε αίμα. Το σημείο είναι ορατό ακόμη και σήμερα. Ο Τούρκος τρομοκρατήθηκε και από το φόβο του έχασε τα λογικά του. Απεβίωσε το βράδυ της ίδιας ημέρας με φρικτό τρόπο. Ακόμα και οι στρατιώτες του αρνήθηκαν να τον θάψουν.
Η εικόνα είναι τοποθετημένη σε μικρό προσκυνητάριο έξω από την βόρεια είσοδο της Λιτής του Καθολικού. Σήμερα στο ίδιο προσκυνητάριο βρίσκεται εικόνα του 1841, στην οποία απεικονίζονται τα άρθρα του Συμβόλου της πίστεως, θέμα σπάνιο στην ορθόδοξη εικονογραφία.
Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου από την Κύπρο
Στην εποχή μας, το παρεκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου απέκτησε έναν άλλο θησαυρό, μια μαρτυρία για το έλεος του Θεού προς εμάς. Πρόκειται για την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία μεταφέρθηκε με θαυματουργικό τρόπο στη θέση της. Ήταν δωρεά του ευσεβούς Κύπριου χριστιανού Στέλιου Χατζηχαραλάμπους, όπως αναγράφεται στη μικρή μεταλλική πλάκα πάνω στην εικόνα. Τηρώντας το τάμα που είχε κάνει, παρήγγειλε την εικόνα σε κάποιον αγιογράφο στην Κύπρο και την έφερε στο Άγιο Όρος. Στο δρόμο προς το μοναστήρι μας, ο ίδιος ο Άγιος Γεώργιος τον συνάντησε έφιππος, πήρε την εικόνα και την έφερε στην εκκλησία.